Home » 2015 » april

Maandelijkse archieven: april 2015

Sint Nicolaas

PAUS FRANCISCUS, QUO VADIS ?

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

18 april 2015

ANTON DE WIT is schrijver, journalist en columnist voor het Katholiek Nieuwsblad. Paus Franciscus is nog maar een paar jaar in functie en heeft al veel stof doen opwaaien met zijn uitspraken en met zijn houding. De conservatieven fronsen hun wenkbrauwen, maar de complimenten van de kant van heidenen zijn niet van de lucht. Zouden die twee tegenovergestelde reacties soms een juist beeld van hem geven. Lapt hij de traditie aan zijn laars en is hij juist daarom bij buitenstaanders populair?

Niet volgens Anton de Wit. Degenen die met hem weglopen zoeken alleen maar bevestiging van hun eigen verlangen, terwijl wie hem bekritiseren omdat hij het met de kerkelijke leer niet zo nauw zou nemen, zijn ware intenties miskennen. Wie in het algemeen de kerk van het concilie verwijten met haar tijd te zijn meegegaan, zien niet dat het de bedoeling van het concilie was om de tijd bij de Kerk te halen, niet de Kerk aan de tijd aan te passen.

Anton de Wit, in 1979 geboren en opgegroeid in het katholieke Bergen op Zoom, is uit de Kerk weg geweest en pas na het aantreden van paus Benedictus XVI er weer in teruggekeerd. Hij hervond het geloof en verdiepte het door lezing van de geschriften van de Duitse paus. Diens opvolger is geen geleerde theoloog. De kwaliteiten van paus Franciscus liggen elders. We moeten uitkijken, aldus De Wit, voor “framing”, ofwel het vereenvoudigen van een complexe werkelijkheid voor een gewoon publiek. Dat is precies hoe we via de media een vertekend beeld krijgen. Zo kregen we van paus Benedictus de indruk dat hij streng, dogmatisch en conservatief was. Ten onrechte.

Paus Franciscus laat zich moeilijk etiketteren. Men voelt zich wat onwennig bij hem als Zuid Amerikaan, als jezuĂŻet en als drager van de naam van de Poverello uit Assisi. Is hij progressief, of conservatief? Geen van beiden. Wat dan wel? Vooral uitdagend. Hoewel Franciscus en Benedictus heel verschillende karakters hebben, hebben ze meer gemeen dan op het eerste gezicht lijkt. Ze leggen elk op iets anders de nadruk, maar ze dienen dezelfde zaak.

It’s all in the name, nomen est omen. “Franciscus” is een programma, de Kerk willen vernieuwen. De man uit Assisi voelde daarin zijn roeping. Hij had kunnen weglopen, men vond hem een luis in de pels, maar hij diende zich aan bij de paus in Rome en kreeg toestemming voor zijn regel. Zijn kloosterorde was beslist revolutionair versus de gevestigde orde der benedictijnen. Zo ook paus Franciscus. Zijn naam slaat niet alleen op Assisi, maar ook op de jezuïet uit Baskenland, Franciscus Xaverius, de naaste medewerker van Ignatius van Loyola. De reiziger-missionaris, de man die heidenen in het Verre Oosten wilde laten kennismaken met Jezus Christus. Assisi en Xaverius waren geen sedentaire bestuurders, maar activisten die de wereld in trokken. Dat geldt ook voor de derde naamdrager, Francisus van Sales, die in het protestantse bolwerk Genùve de deuren langs liep om de mensen terug te praten naar de Moederkerk. Sales, patroon van de schrijvers, is evenmin een theoloog, maar wel een groot brievenschrijver en auteur van “Inleiding tot het Devote Leven”, een pastoraal werk met als slotzin “kijk naar Jezus Christus en verloochen hem niet voor de wereld”.

Ook paus Franciscus is pastoraal en communicatief, en roept de prelaten op de straat op te gaan, de mensen op te zoeken. Het vernieuwen van de Kerk bestaat uit gehoor geven aan de roepstem van de Heer. Zijn vernieuwing, en die van de man uit Assisi, betreft de eeuwige vernieuwing die in de traditie zelf zit. Verontrustend? Dat is juist goed. Want vernieuwing niet tegen, maar met de Kerk.

Paus Franciscus past in de traditie van de sociale leer van de Kerk, die is aangezet door de encyclieken “De rerum novarum” (1891) en “Quadragesimo anno” (1931) van de pausen Leo XIII en Pius XI. Pijlers van die leer zijn de solidariteit, de waardigheid van de mens, de gemeenschapszin en de subsidiariteit. Vooral die laatste pijler verdient toelichting. Het gaat om een ordeningsprincipe waarbij de macht en de verantwoordelijkheid niet beperkt blijven tot het hoogste niveau, maar gedelegeerd worden naar beneden, naar waar mogelijk. Dat is precies wat paus Franciscus doet wanneer hij kardinalen en bisschoppen oproept hun bureaucratische bezigheden te minimaliseren en naar de mensen toe te gaan. Dat geldt ook voor de werkvloer onderop. Men moet niet klagen over wat de hogere autoriteiten niet doen, of zouden moeten doen, maar men moet in de eigen parochie, in de eigen kerkgemeenschap het beste ervan maken. Dat is ook precies wat Franciscus van Assisi bedoelde. Hij restaureerde, letterlijk en geestelijk, de kerk van zijn eigen dorp. Wat mensen in het klein in hun eigen omgeving tot stand brengen, is waar het op aankomt.

Kan de paus de twee kampen die zijn ontstaan naar aanleiding van de omstreden Gezinssynode bij elkaar houden? Anton de Wit hoort schismatieke geluiden, en vraagt zich af of de paus het uithoudt. Vele vinden hem irritant. In het eerste jaar na zijn benoeming had het applaus de overhand, in het tweede jaar overheerst de kritiek, althans bij sommige hoogwaardigheidsbekleders en in sommige Noord Amerikaanse kringen. Men idealiseert, zoals wel meer voorkomt, een verleden om het heden de spiegel voor te houden. Maar we moeten ons realiseren dat ook in oude tijden ruzies schering en inslag waren. Denken we aan Paulus die in een van zijn brieven van leer trekt tegen degenen die zich vooral bij deze, of gene thuis voelen en geestelijke leiders tegen elkaar uitspelen, door erop te wijzen dat we Ă©Ă©n Geloof hebben, en Ă©Ă©n Heer. Nu, met de Gezinssynode, hebben zich groeperingen verzameld rond de kardinalen Burke en Kasper, maar het zijn niet de kardinalen zelf die tegen elkaar opboksen, doch de behoudzuchtigen en de vooruitstrevenden die ze als speerpunten gebruiken om een tegenstelling aan te scherpen. Ook in de zaak van de oude liturgie hebben de kampen zich tegen elkaar opgesteld. Feit is dat Franciscus zich minder betrokken voelt bij de oude liturgie dan Benedictus.
——————————————————————————————————————-
Wereldwijd gaf paus Franciscus de katholieken hun trots terug, schreef een jaar na zijn aantreden de Spaanse krant El Mundo. ‘Hij pontificeert niet, hij pretendeert niet het laatste woord te hebben over allerlei kwesties. Hij wil alleen een nieuwe tijd openen in een nieuwe stijl, tot ongerustheid van de conservatieven. Hij is collegiaal, een “goed mens” (zeggen ook zijn tegenstanders), hij is slim (alles op z’n tijd), nederig, niets menselijks is hem vreemd, hij is charismatisch, hij wil getuigen, de curie hervormen, buiten de grenzen treden, hij geniet het respect van regeringsleiders, legt de nadruk op vergeving, tederheid, niet bang zijn voor God
.’

de voorzitter