Home » 2018 » oktober

Maandelijkse archieven: oktober 2018

Sint Nicolaas

LOGOS: DE IDENTITEIT VAN EUROPA? 20 oktober 2018

Wij leven in een traditie die van generatie op generatie is overgeleverd en die teruggaat tot de Bijbel, aldus pater Elias Leyds, broeder van Sint Jan, bekend van Radio Maria en het Katholiek Nieuwsblad.

Logos, het Grieks voor Woord, het Woord dat is vlees geworden en onder ons heeft gewoond, is ook logica, logisch redeneren, het verstand gebruiken. Dat verstand zegt ons dat we deel uitmaken van een universele beschaving, waarover we kunnen nadenken. We zien dat ze hiërarchisch is, patriarchaal, ordelijk van nature. Ze is gegroeid door de eeuwen. Beschavingen kunnen sterven, maar niet zonder iets door te geven.

Het jodendom is uniek doordat het uitgaat van één God te midden van volkeren met meer goden. Het gaat terug op Abraham, op zijn familie, op zijn stam. Met Mozes is het een volk dat in Egypte leeft waar ze meer goden hebben, en na omzwervingen door de woestijn krijgt het een eigen land, te midden van andere landen. Die andere landen nemen sommige dingen van de joden over, terwijl de joden mettertijd ook dingen van de anderen overnemen. Babylonië, Perzië, Grieken, Romeinen lenen bij de joden, en omgekeerd de joden bij hen.

De invloed van het Griekse is de duidelijkste, vooral wanneer we het christendom in aanmerking nemen dat uit het jodendom is voortgekomen. De Logos omvat ook de filosofie, de verstandelijke cultuur. Het onderzoeken van de natuur leidt tot redelijke uitspraken over de natuur. De materie is de grondstof van de natuur, ze is beweging, voortdurend aan verandering onderhevig. Maar ons denken is daaraan onderhevig omdat wij zelf ook veranderen. Hoofdzaak is in wat verandert te zoeken naar wat blijft, en dat brengt ons bij de principes, de oorzaken. En om de oorzaken te vinden wagen we ons in het onzienlijke, het boventijdelijke, in wat metafysica heet: wat achter de fysica ligt, ofwel datgene wat de waarneembare werkelijkheid verklaart.

Israël bracht de huwelijkstrouw in de Romeinse beschaving, en Rome gaf het christendom de structuur van het Recht en het patriarchaat. De Rooms-katholieke kerk vindt haar eigen dogma´s uit. Het Griekse zorgt voor de verfijning. Grieks spreken wordt gewoon onder de joden, en de meeste heidenen hebben Grieks als moedertaal. De taal van het Nieuwe Testament is Grieks, en het Oude Testament is in het Grieks vertaald. Grieken en Romeinen laten zich overtuigen van die ene God, die mens werd in Jezus Christus op het kruispunt van de geschiedenis, van de tijd.

Vier kenmerken heeft onze christelijke beschaving. Op de eerste plaats, de onvolledigheid. In alle manieren van denken heb je aannames waarbij het tegendeel onwaar moet zijn. Er is een grens aan ons logisch denken, ook wanneer we God willen bewijzen. Het feit dat God mens wordt in de Zoon is een getuigenis van hoe God Zichzelf kent. Onze menselijke manier van denken weerspiegelt dat. De engelen hebben dat probleem niet. Hun zien is direct. Alles wat onvolledig is, vraagt om aanvulling; en dat is waarin ons geloof komt kijken. De heidenen aanvaarden die onvolledigheid niet, en matigen zich volledigheden aan die er niet zijn, wat neerkomt op zonde. Jezus Christus vervult, duidt wat zonde is en zorgt voor vergeving. Dat is beschaving. Zich niet bij het onvolledige neerleggen en zich vastklampen aan utopische projecties, leidt tot vormen van totalitarisme.

Het tweede kenmerk is het “exoterische” van ons geloof. Dit staat tegenover het “esoterische” dat gangbaar is onder de heidense elite. Een geheime leer van ingewijden loopt vooruit op de Verlichting en de vrijmetselarij. Het christendom daarentegen, is open voor iedereen.

Het derde kenmerk is dat in het christendom alle vragen gesteld mogen worden. Dat is anders in ideologieën als het marxisme, dat geen twijfels toelaat, dat een ‘zo is het, en niet anders’ aan z´n volgelingen voorhoudt.

Het vierde kenmerk is de verantwoordelijkheid, de rekenschap die wij als christenen eens moeten afleggen over ons denken en ons doen en laten. We zien dat in onze secularistische samenleving, waaruit het hiërarchische is verdwenen en waarin de gelijkheid heerst, het verantwoordelijkheidsgevoel erbij is ingeschoten. Iedereen verschuilt zich achter groepen, collectieven, partijen, het systeem. Of achter welke andere abstractie dan ook. En daaraan zien we dat het christendom als beschaving sociaal gezien geen rol meer speelt.

De wezenskenmerken van onze universele beschaving bepalen Europa. Het christelijk geloof is daarmee verbonden, en dat geloof is niet gebaseerd op ieders vage persoonlijke of subjectieve ervaring, maar heeft een verstandelijke basis die algemeen en voor ieder objectief kenbaar is. De culturele hoogtepunten van voorbije tijden zijn daarvan een heldere getuigenis.

De voorzitter