Home » 2019 » maart

Maandelijkse archieven: maart 2019

Sint Nicolaas

BID,VECHT,HEERS

16 maart 2019

Onder die titel valt een verhandeling van de islamitische rechtsfilosoof Ibn Taymiyya, die leefde van 1263 tot 1328.  Rechtsfilosoof en arabist Machteld Allan vertaalde het werk in het Nederlands en voorzag het van een inleiding. De bedoeling is te begrijpen wat salafisme is, want wie zich salafisten noemen zien Ibn Taymiyya als hun grondlegger.

De stelling van Machteld Allan is dat salafisme niet iets aparts is, maar voortvloeit uit het wezen van de islam. De meeste westerse arabisten in Nederland, en waarschijnlijk ook in andere Europese landen, zijn sociale wetenschappers, sociologen, politicologen die de islam beschrijven als een cultureel fenomeen. Het is net als godsdienstwetenschappers die het christendom bestuderen van buitenaf, zonder zelf gelovige christenen te zijn. Maar Allan wijst op het wezen van de islam als religie. Ze keurt wat ze de “nominalistische benadering”  van de academici noemt, af. Het nominalisme is een middeleeuwse reactie tegen het kerkelijk “realisme”. Het gaat ervan uit dat elk verschijnsel of elke verschijning afzonderlijk bestaat. De kerkelijke leer daarentegen, die op dit punt platonisch en aristotelisch is, gaat uit van algemeenheden, universalia, abstractie. Alles wat verschijnt is herleidbaar tot wat kenmerkend is voor een soort. Niet elke afzonderlijke hond bestaat, maar wat bestaat is de hond, zoals de mens, onder te verdelen in de man en de vrouw. De vragen waar het in het hier voorliggende betoog om gaat zijn: wat is de islam, wat is salafisme.

Religie is een georganiseerd geloof met een interne, en een externe component. Onder het eerste vallen zaken als kosmologie, metafysica, plaats in de wereld, relatie tot God, welke taak, waartoe op aarde, hoe te regeren, cultuur (hoge en lage), theologie (religie vanuit zichzelf), hoe Allah’s Wet, de Sharia, ingang vindt bij alle volkeren. Onder de externe kant vallen de instituties die bepalen wat de religie is, wat orthodox is, en wat ketters is. In geval de islam een leergezag heeft, is de vraag bij wie dat berust. Sinds de Middeleeuwen maken de rechtsgeleerden uit wat de islamitische orthodoxie behelst. Rechtsfilosofie en -geschiedenis zijn dus uitstekende middelen, naast de theologie, om de islam in academisch verband te analyseren.

De academici die zich met de islam bezighouden, meest sociaalwetenschappers, gebruiken de termen orthodox, ultra-orthodox, conservatief, gematigd, maar al deze etiketten verraden een nominalistische instelling, het aannemen van een spectrum met allerlei variaties. Het blijft vanuit sociaalwetenschappelijk kader bovendien onduidelijk wat er bedoeld wordt met ‘conservatief’, ‘ultra-orthodox’, of ‘gematigd’. Gematigd in wat? Conservatief ten opzichte van wat? Het zou daarom beter zijn geen etiketten te plakken op de islam die niet uit de islam zelf afkomstig zijn. De islam kan uitstekend worden bezien ‘vanuit zichzelf’.

Salafisme komt van “salaf”, de eerste drie generaties moslims. Salafisten volgen de Koran en de hadith, de uitspraken van de Profeet. Na de eerste drie generaties ging het volgens de salafisten bergafwaarts. Daarom is beroep op de oertijd gewenst, met omzeiling van later aanslibsel. De latere rechtsgeleerdheid is corrupt, evenals de gevestigde regimes corrupt zijn. Ibn Taymiyya, die zeven jaar van zijn leven in de gevangenis doorbracht door toedoen van zijn eigen collega’s, stelt in zijn boek hoe de machthebber zich behoort te dragen volgens de Koran en de hadith. Het lijkt op de christelijke vorstenspiegels die de opperste bestuurder aan de bijbelse, of evangelische principes bonden.

De rechtsgeleerdheid is de basis van de uitoefening van de macht. Het meest wordt dat benaderd door de ayatollahÂŽs in Iran, die feitelijk de dienst uitmaken. Alle moslims, inclusief soefiÂŽs en sjiieten, moeten het voorbeeld van de Profeet volgen. Zoals president Wilson de wereld safe for democracy wilde maken, moeten moslims haar safe for Sharia maken. De terroristen van Al-Qaida en IS luisteren naar hun eigen leiders, in plaats van naar de Profeet. De belangrijkste reden dat de gevestigde islamitische rechtsgeleerden Al-Qaida en IS verwerpen, is niet vanwege de schending van de mensenrechten, maar vanwege het feit dat die groeperingen hun gezag in de wind slaan. Al Qaida en IS op hun beurt, vinden dat de gevestigde islamgeleerden hun oren veel te veel laten hangen naar de zittende machthebbers in plaats van naar Allah en zijn Profeet. De salafist huldigt de bereidheid tot actie zonder zich iets aan te trekken van het gevestigd gezag, waar dat ook is. Marokkaanse moslims luisteren door de bank genomen braaf naar hun koning, zoals Turkse moslims momenteel braaf naar president Erdogan luisteren. Dan ben je geen salafist.

De islam is een politieke religie. De reden daarvan is gelegen in de islamitische kosmologie. Wij mensen staan in het krijt bij Allah, de Schepper. Zo spreekt men van “scheppingsschuld”. Wij moeten Hem terugbetalen omdat Hij ons geschapen heeft. Dat houdt onder meer in dat alle aardse goederen onder het beheer van de moslims worden gebracht, zodat ze tot aanbidding van Allah kunnen worden ingezet. Om dat te bewerkstelligen is er een staat nodig, een georganiseerd gezag, met een gezagvoerder. Zo krijgt politieke machtsuitoefening zelf iets sacraals. Het hoogachten van macht en goederen maakt de islam wezenlijk anders dan het christendom. Als wij christenen bidden dat Gods wil geschiede op aarde zoals in de hemel dan is daarvoor geen staatsapparaat nodig. Dat laatste is mogelijk meer een protestants dan een katholiek standpunt. Scheiding van Kerk en Staat, wat de moslims niet kennen, wordt door moslims gezien als een zwaktebod. Het gaat erom het staatsgezag te islamiseren door het onder het gezag van de islamitische rechtsgeleerden te brengen. De grote steen des aanstoots voor de salafisten is dat het in de praktijk andersom is. Vandaar dat ze de stichting van een eigen islamitische staat, waarin de rechtsgeleerden de baas zijn en niet de president of de kalief, noodzakelijk achtten. De enige wetgever in zo’n staat is Allah.

Het salafisme is enorm in opkomst, met steun van veel geld uit Saoedi-Arabië en de emiraten op het Arabische schiereiland.

de voorzitter

Bid, vecht en heers: regeren in overeenstemming met Allah’s Wet door Taqi al-Din Ahmad ibn Taymiyya (vertaald en ingeleid door Machteld Allan) is uitgegeven door Prometheus, Amsterdam, 2019 en kost 25 euro.